Ibadet maksadiyla hac mevsiminde Kâbe'yi ziyaret etmege Hac denir. Hac mevsiminin disinda Kâbe ziyaret edilirse Umre adi verilir. Hac ibadeti, islamin bes sartmdan biridir. Farz-i ayn dedigimiz kuvvetli farzlardan olup, kitap ve sünnet ile sabittir.
Kîtapdaki yeri Al-î Imran suresinin 97. ayetidir. Bu ayette mevlamiz söyle buyurmaktadir: " Azik ve binek Halimin Han yoluna gücü yeten her kimsenin o Beyti hac etmesi, insanlar üzerinde Allah'in hakkidir, farzdir. Kim bu farzi tanimazsa her halde Allah'in ihtiyaci yok. O bütün alemlerden müstagnidir."
Sünnetdeki yerini de, Ibn-i Ömer'den rivayet edilen su hadisi serifle bulmaktayiz: " Islam dini bes temel üzerine bina edilmistir. Kelime-i sehadet getirmek, Namaz kilmak, Oruç tutmak, Zekat vermek ve Hacca gitmektir."
Hac ibadeti insana dini, dünyevi birçok kültûrel faydalar saglar. Dünyanin çesitli yönlerinden gelen dilleri, renkleri, milletleri ayri olan insanlarm, ayni duygular etrafinda tek yürek oldugunu gördükçe insanin, Allah'a ve dine olan bagliligi artar. Bu sayede temiz bir îman'a, salih bir amele ve güzel ahlaka sahib olur.
Bu maksatla, üzerine hac farz olupda, yerine getirmekte vurdum duymazlik edenlere, sevgili peygamberimizin ögütleri yaninda çok agir benzetmeleri bulunmakta ve söyle buyurmaktadir :
- " Üzerine hac farz olup da onu yerine getirmeyenler, hristiyan veya yahudi ölümüyle ölürler." [Hz. Ali (r.a.)'den]
- " Muslümanlarin yapmakla mükellef oldugu isleri islemeyenler onlardan degildir. " [Tabarani (rîvayet)]
- " Hacca gitmekte acele ediniz, (borçlarinizdan biran önce kurtulmaya çalisiniz), çünkû takdir ansizin gelebilir." [îbni Abbas'dan (Ahmet rivayet)]
- " Ey insanlar. Allah hac ibadetini sizin üzerinize farz kilmistir. Hac yapmakta acele ediniz." [Müslim rivayet eder]
- Bir gün Hz. Aise validemiz: ,.Ey Allah 'in Rasulü, kadinlar üzerine cihad var midir? " diye sordu. Rasulullah'da: " Kadinlar üzerine harpsiz cihad vardir. O da Hac ve Umre 'dir." buyurdu.
- " Bir Umre 'den sonra, yapilan hatalara baska bir Umre kefarettir ve makbul bir Hac ibadeti ise sahibini Cennet'e götürür."
Hac ve Umre çesitleri :
1) Hacc-i Ifrad: Umresiz yapilan Hac demektir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül hacca, feyessir hilli ve vetekabbelhü minni" Manasi: Allahim ben hac yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et.
Bu hacda kurban yoktur. Diger iki hac çesidinde kurban kesmek vacibtir.
2) Hacc-i Temettu: Hac mevsiminde, ayri ayri ihramla, hem hac hem de umre yapmaktir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül umrete lillahi, fezessirhüli ve tekabbelhü minni". Manasi: Allahim ben umre yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et.
Umre ihramindan çiktiktan sonra bir kaç gün ara ile tekrar hac ibadetine niyet edilir. Birinci bolümde oldugu gibi.
3) Hacci Kiran: Hac mevsiminde, tek ihram ile hem Hac, hem de Umre ibadetini yapmaya denir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme inni üridül hacce vel umre-te lillahi, feyessirhumali ve tekabbelhuma minni". Manasi: Allahim ben hac ve umreye niyet ettim, buna bunu kolaylastirarak kabul et.
Bu hac çesitlerinden birisine niyet eden haci adaylarinin ilk ögrenecegi dua Telhiye'dir. Sözleri söyledir:
,,Lebbeyk. Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke lâ serike leke lebbeyk, Innel hamde Vennimete leke Velmülke laserike lek"
Manasi: Mevlam. Davetine uyarak sana geldim. Senin esin ve ortagin yoktur. Mülk ve nimet senindir. Hamd sanadir. Serikin yoktur.
Ihrama girdikten ve niyet yapildiktan sonra haci adayi bu telbiyeyi sik sik okuyacaktir.
Haccin farzi üçtûr:
1) Ihrama girmek
2) Ziyaret tavafi yapmak
3) Arafatta vakfeye durmak
1. Îhram: 150 x 120 ebadinda iki beyaz havlu parçasidir. Mekke'ye muayyen uzakliktaki Mikat adi verilen mahallerden niyet ederek Telbiye ile ihrama girilir. Kadinlar kendi elbiseleriyle niyet ederek ihrama girmis olurlar. îhrami giydikten sonra, bazi helal olan seyler haram olur. Mesela avlanmak, ot koparmak, böcek öldürmek, koku sürünmek, cinsi münasebette bulunmak gibi fiiller.
2. Tavaf: îhrama girmis olan hacilar, Mekke'ye geldikleri zaman, dogru Kâbe'yi tavafa giderler. Sadece hacc-i ifrada niyet eden hacilar Kudum Tavafi'na, Hacc-i Temettü ve Hacc-i Kirana niyet eden hacilarda Umre Tavafi'na niyet ederler. Tavaflarda Kâbe sol tarafa alinarak Hacerül-Esved'den baslanir. Yedi defa dönülür. Ilk üç dönüste remel yapilir. (Kisa adimlarla canli yürümektir. Sonunda sa'y olan tavaflarda remel ve iztiba (sag omuzu açmak) yapilir. Her tavafta yapilmaz) Her dönüse bir savt denir. Her savtin duasi vardir. Bilinmezse bildiginiz bir duayi okuyarak tavaf edilir. Hacerül-Esved'in karsisina gelinince: "Bismillahi Allahu ekber" diyerek elle selamlanir veya dokunulur. Tavaf bittikten sonra Ibrahim makamina yakin bir yerde iki rekât namaz kilinir. 1. rekâtta Kâfirun suresi. 2. rekâtta Îhlas suresi okunur. Zemzem içilir ve Umrenin sa'yina geçilir.
Sa'y: (Vacibtir) Safa ve Merve arasinda yedi kere yürümektir. Iki yesil direk gelince canli bir sekilde yürürler buna Hervele denir. Hacc-i Temettu'ya niyet edenler tras olarak ihramdan çikarlar. Arefeden bir gün önce tekrar ihrama girerler. Hacc-i Ifrat ve Hacc-i Kiran'a niyet edenler Bayramin birinci günü tas attiktan sonra kurban kesilinceye kadar ihramda kalirlar. Tas-Bas-Tras'dan (Seytan taslama. Kurban kesme. Tras olma) sonra ihramdan çikarlar. En sonunda Arafat - Müzdelife vukufü ve seytan taslama bitince hemen ziyaret tavafini (Farz Tavafi) yapmak üzere Kâbe'ye gelinir ve Tavaf yapilir. Safa ve Merve arasinda tekrar say yapilir. Kurbanlar kesildi haberi gelince tras olunarak ihramdan çikilir. Bundan sonra normal elbiselerle Kâbe bol bol tavaf edilir. Mekke'den ayrilirken en son Veda Tavafi yapilarak Kâbe terk edilir.
3.Arafat: Mekke sehrine takriben 30 km uzaklikta bulunan bir aindir. Burada arefe günû günesin dogusundan, batisina kadar bulunmak farzdir. Arafat'ta vakfeye durmayan kisi hac ibadetini yapmamis olur. Burada' bol bol dua, zikir ve ibadet yapilir. Dualarin, isteklerin kabul edildigi kutsal bir yerdir. Ovanin ortasina yakin bir yerde «Cebelû-r rahme" denilen bir tepe vardir. Bu tepe civarinda dua etmek sevaptir.
Günes battiktan sonra «Mesaril Harem» denilen mescidin yanina, yani Müzdelife'ye gelinir. Burada aksam ve yatsi namazlari beraberce kilinir. Bu mahalde de bol bol ve zikir yapilir. Mina'da atilacak olan taslar buradan toplanir. Sabah namazindan,isteyen Mina'daki çadiarda kalir, isteyen de Mekke'deki evine gider. Mina'yi terk edenler, sünneti terk etmis olurlar. Mina'da üç gün seytan taslanir. Bayramin birinci gününde, büyük seytana yedi, ikinci gününde büyük, orta ve kûçûk seytana yirmibir, ûçüncü gününde yine her ûçüne yirmibir tas atilir. Tas atma bittikten sonra hacilarin isleri bitmis olur. Medine'yi ziyaret etmemis olanlar Medine'ye, Hac'dan önce ziyaret etmis olanlarda memleketlerine dönerler. Zamanlari olanlar, Hz. Aise Mescidinden Umre için ihrama girerek bol bol Umre yaparlar.
Cezalar (Cinayetler):
Haccin ve Umrenin menasikinden (erkânindan) biri, ihlal, ihmal veya terk edilirse bunlara bir bedel gerekir ki buna Haccin ve Umre'nin cezalari manasinda cinayetler denir.
Hacc ve Umrenin farzlari terk edilirse ibadet bozulur, iadesi gerekir. Haccin vacibleri terk veya ihmal edilirse, yapilan hatanin cinsine göre ya ibadet kaza edilîr veya ceza verilir. Bu cezalar deve, koyun, keçi cinsinden bir hayvanin kurban edilmesi oldugu gibi, sadaka seklinde veya oruç tutmakla da ceza yerine getirilir.
Hacc ve Umre'nin vacibleri:
1. Sa'y yapmak (Safa ile Merve arasinda);
2. Ihrama intikat denilen yerlerden girmek;
3. Günes batincaya kadar Arafat'dan ayrilmamak;
4. Müzdelife'de vakfeye durmak;
5. Mina'da 3 gün seytan taslamak;
6. Tras veya saç kisaltma;
7. Veda Tavafi (Tavafi Sader)
Hacilarin dikkatine:
1. Medine ve Mekke'de namazlar mümkün oldugu kadar Harem'de ve cemaatla beraber kilmaga çalismak;
2. Sehevi hislerden, fasiklik yapmaktan, kavga çikarmaktan siddetle sakinmak. (Bakara, 197)
3. Ibadet ve Ziyaret yerlerinde, müslümanlara söz ve fiil ile eziyet verimemege ve kibar olmaya çalismak (Halim, Selim)
4. Ihramli olan haci adaylari, ihramin bütün yasaklarina kusursuz uymali. Ihram yasaklari kisaca söyledir:
a) Vücuttan kil koparmak, tirnak kesmek, saç, ot, çiçek koparmak v.s.. Kan çikmasinda bir beis yoktur.
b) Ihrama girdikten sonra koku sûrmek, yiyecegine ve içecegine koku batirmak, kokulu sabunla yikanmak. Ihramdan önce sürülen koku kalmis ise zarari yoktur.
c) Ehil olmayan kara ve deniz hayvanlarini avlamak;
d) Zina yapmak, sehvetle dokunmak ve öpmek v.s.
e) Eldiven ve ayakkabi giymek. Paltoyu giymeden omuza atmakta zarar yoktur.
f) Kadinlan yüzleri ve elleri ihramda açik olmali. Elbiseleriyle birlikte ayakkabilariyla dolasirlar.
Tavaf yaparken dönüsler (savt) de okunacak dualar:
Kîtapdaki yeri Al-î Imran suresinin 97. ayetidir. Bu ayette mevlamiz söyle buyurmaktadir: " Azik ve binek Halimin Han yoluna gücü yeten her kimsenin o Beyti hac etmesi, insanlar üzerinde Allah'in hakkidir, farzdir. Kim bu farzi tanimazsa her halde Allah'in ihtiyaci yok. O bütün alemlerden müstagnidir."
Sünnetdeki yerini de, Ibn-i Ömer'den rivayet edilen su hadisi serifle bulmaktayiz: " Islam dini bes temel üzerine bina edilmistir. Kelime-i sehadet getirmek, Namaz kilmak, Oruç tutmak, Zekat vermek ve Hacca gitmektir."
Hac ibadeti insana dini, dünyevi birçok kültûrel faydalar saglar. Dünyanin çesitli yönlerinden gelen dilleri, renkleri, milletleri ayri olan insanlarm, ayni duygular etrafinda tek yürek oldugunu gördükçe insanin, Allah'a ve dine olan bagliligi artar. Bu sayede temiz bir îman'a, salih bir amele ve güzel ahlaka sahib olur.
Bu maksatla, üzerine hac farz olupda, yerine getirmekte vurdum duymazlik edenlere, sevgili peygamberimizin ögütleri yaninda çok agir benzetmeleri bulunmakta ve söyle buyurmaktadir :
- " Üzerine hac farz olup da onu yerine getirmeyenler, hristiyan veya yahudi ölümüyle ölürler." [Hz. Ali (r.a.)'den]
- " Muslümanlarin yapmakla mükellef oldugu isleri islemeyenler onlardan degildir. " [Tabarani (rîvayet)]
- " Hacca gitmekte acele ediniz, (borçlarinizdan biran önce kurtulmaya çalisiniz), çünkû takdir ansizin gelebilir." [îbni Abbas'dan (Ahmet rivayet)]
- " Ey insanlar. Allah hac ibadetini sizin üzerinize farz kilmistir. Hac yapmakta acele ediniz." [Müslim rivayet eder]
- Bir gün Hz. Aise validemiz: ,.Ey Allah 'in Rasulü, kadinlar üzerine cihad var midir? " diye sordu. Rasulullah'da: " Kadinlar üzerine harpsiz cihad vardir. O da Hac ve Umre 'dir." buyurdu.
- " Bir Umre 'den sonra, yapilan hatalara baska bir Umre kefarettir ve makbul bir Hac ibadeti ise sahibini Cennet'e götürür."
Hac ve Umre çesitleri :
1) Hacc-i Ifrad: Umresiz yapilan Hac demektir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül hacca, feyessir hilli ve vetekabbelhü minni" Manasi: Allahim ben hac yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et.
Bu hacda kurban yoktur. Diger iki hac çesidinde kurban kesmek vacibtir.
2) Hacc-i Temettu: Hac mevsiminde, ayri ayri ihramla, hem hac hem de umre yapmaktir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme irini üridül umrete lillahi, fezessirhüli ve tekabbelhü minni". Manasi: Allahim ben umre yapmak istiyorum, bunu bana kolaylastirarak kabul et.
Umre ihramindan çiktiktan sonra bir kaç gün ara ile tekrar hac ibadetine niyet edilir. Birinci bolümde oldugu gibi.
3) Hacci Kiran: Hac mevsiminde, tek ihram ile hem Hac, hem de Umre ibadetini yapmaya denir. Söyle niyet edilir: ,,Allahümme inni üridül hacce vel umre-te lillahi, feyessirhumali ve tekabbelhuma minni". Manasi: Allahim ben hac ve umreye niyet ettim, buna bunu kolaylastirarak kabul et.
Bu hac çesitlerinden birisine niyet eden haci adaylarinin ilk ögrenecegi dua Telhiye'dir. Sözleri söyledir:
,,Lebbeyk. Allahümme Lebbeyk, Lebbeyke lâ serike leke lebbeyk, Innel hamde Vennimete leke Velmülke laserike lek"
Manasi: Mevlam. Davetine uyarak sana geldim. Senin esin ve ortagin yoktur. Mülk ve nimet senindir. Hamd sanadir. Serikin yoktur.
Ihrama girdikten ve niyet yapildiktan sonra haci adayi bu telbiyeyi sik sik okuyacaktir.
Haccin farzi üçtûr:
1) Ihrama girmek
2) Ziyaret tavafi yapmak
3) Arafatta vakfeye durmak
1. Îhram: 150 x 120 ebadinda iki beyaz havlu parçasidir. Mekke'ye muayyen uzakliktaki Mikat adi verilen mahallerden niyet ederek Telbiye ile ihrama girilir. Kadinlar kendi elbiseleriyle niyet ederek ihrama girmis olurlar. îhrami giydikten sonra, bazi helal olan seyler haram olur. Mesela avlanmak, ot koparmak, böcek öldürmek, koku sürünmek, cinsi münasebette bulunmak gibi fiiller.
2. Tavaf: îhrama girmis olan hacilar, Mekke'ye geldikleri zaman, dogru Kâbe'yi tavafa giderler. Sadece hacc-i ifrada niyet eden hacilar Kudum Tavafi'na, Hacc-i Temettü ve Hacc-i Kirana niyet eden hacilarda Umre Tavafi'na niyet ederler. Tavaflarda Kâbe sol tarafa alinarak Hacerül-Esved'den baslanir. Yedi defa dönülür. Ilk üç dönüste remel yapilir. (Kisa adimlarla canli yürümektir. Sonunda sa'y olan tavaflarda remel ve iztiba (sag omuzu açmak) yapilir. Her tavafta yapilmaz) Her dönüse bir savt denir. Her savtin duasi vardir. Bilinmezse bildiginiz bir duayi okuyarak tavaf edilir. Hacerül-Esved'in karsisina gelinince: "Bismillahi Allahu ekber" diyerek elle selamlanir veya dokunulur. Tavaf bittikten sonra Ibrahim makamina yakin bir yerde iki rekât namaz kilinir. 1. rekâtta Kâfirun suresi. 2. rekâtta Îhlas suresi okunur. Zemzem içilir ve Umrenin sa'yina geçilir.
Sa'y: (Vacibtir) Safa ve Merve arasinda yedi kere yürümektir. Iki yesil direk gelince canli bir sekilde yürürler buna Hervele denir. Hacc-i Temettu'ya niyet edenler tras olarak ihramdan çikarlar. Arefeden bir gün önce tekrar ihrama girerler. Hacc-i Ifrat ve Hacc-i Kiran'a niyet edenler Bayramin birinci günü tas attiktan sonra kurban kesilinceye kadar ihramda kalirlar. Tas-Bas-Tras'dan (Seytan taslama. Kurban kesme. Tras olma) sonra ihramdan çikarlar. En sonunda Arafat - Müzdelife vukufü ve seytan taslama bitince hemen ziyaret tavafini (Farz Tavafi) yapmak üzere Kâbe'ye gelinir ve Tavaf yapilir. Safa ve Merve arasinda tekrar say yapilir. Kurbanlar kesildi haberi gelince tras olunarak ihramdan çikilir. Bundan sonra normal elbiselerle Kâbe bol bol tavaf edilir. Mekke'den ayrilirken en son Veda Tavafi yapilarak Kâbe terk edilir.
3.Arafat: Mekke sehrine takriben 30 km uzaklikta bulunan bir aindir. Burada arefe günû günesin dogusundan, batisina kadar bulunmak farzdir. Arafat'ta vakfeye durmayan kisi hac ibadetini yapmamis olur. Burada' bol bol dua, zikir ve ibadet yapilir. Dualarin, isteklerin kabul edildigi kutsal bir yerdir. Ovanin ortasina yakin bir yerde «Cebelû-r rahme" denilen bir tepe vardir. Bu tepe civarinda dua etmek sevaptir.
Günes battiktan sonra «Mesaril Harem» denilen mescidin yanina, yani Müzdelife'ye gelinir. Burada aksam ve yatsi namazlari beraberce kilinir. Bu mahalde de bol bol ve zikir yapilir. Mina'da atilacak olan taslar buradan toplanir. Sabah namazindan,isteyen Mina'daki çadiarda kalir, isteyen de Mekke'deki evine gider. Mina'yi terk edenler, sünneti terk etmis olurlar. Mina'da üç gün seytan taslanir. Bayramin birinci gününde, büyük seytana yedi, ikinci gününde büyük, orta ve kûçûk seytana yirmibir, ûçüncü gününde yine her ûçüne yirmibir tas atilir. Tas atma bittikten sonra hacilarin isleri bitmis olur. Medine'yi ziyaret etmemis olanlar Medine'ye, Hac'dan önce ziyaret etmis olanlarda memleketlerine dönerler. Zamanlari olanlar, Hz. Aise Mescidinden Umre için ihrama girerek bol bol Umre yaparlar.
Cezalar (Cinayetler):
Haccin ve Umrenin menasikinden (erkânindan) biri, ihlal, ihmal veya terk edilirse bunlara bir bedel gerekir ki buna Haccin ve Umre'nin cezalari manasinda cinayetler denir.
Hacc ve Umrenin farzlari terk edilirse ibadet bozulur, iadesi gerekir. Haccin vacibleri terk veya ihmal edilirse, yapilan hatanin cinsine göre ya ibadet kaza edilîr veya ceza verilir. Bu cezalar deve, koyun, keçi cinsinden bir hayvanin kurban edilmesi oldugu gibi, sadaka seklinde veya oruç tutmakla da ceza yerine getirilir.
Hacc ve Umre'nin vacibleri:
1. Sa'y yapmak (Safa ile Merve arasinda);
2. Ihrama intikat denilen yerlerden girmek;
3. Günes batincaya kadar Arafat'dan ayrilmamak;
4. Müzdelife'de vakfeye durmak;
5. Mina'da 3 gün seytan taslamak;
6. Tras veya saç kisaltma;
7. Veda Tavafi (Tavafi Sader)
Hacilarin dikkatine:
1. Medine ve Mekke'de namazlar mümkün oldugu kadar Harem'de ve cemaatla beraber kilmaga çalismak;
2. Sehevi hislerden, fasiklik yapmaktan, kavga çikarmaktan siddetle sakinmak. (Bakara, 197)
3. Ibadet ve Ziyaret yerlerinde, müslümanlara söz ve fiil ile eziyet verimemege ve kibar olmaya çalismak (Halim, Selim)
4. Ihramli olan haci adaylari, ihramin bütün yasaklarina kusursuz uymali. Ihram yasaklari kisaca söyledir:
a) Vücuttan kil koparmak, tirnak kesmek, saç, ot, çiçek koparmak v.s.. Kan çikmasinda bir beis yoktur.
b) Ihrama girdikten sonra koku sûrmek, yiyecegine ve içecegine koku batirmak, kokulu sabunla yikanmak. Ihramdan önce sürülen koku kalmis ise zarari yoktur.
c) Ehil olmayan kara ve deniz hayvanlarini avlamak;
d) Zina yapmak, sehvetle dokunmak ve öpmek v.s.
e) Eldiven ve ayakkabi giymek. Paltoyu giymeden omuza atmakta zarar yoktur.
f) Kadinlan yüzleri ve elleri ihramda açik olmali. Elbiseleriyle birlikte ayakkabilariyla dolasirlar.
Tavaf yaparken dönüsler (savt) de okunacak dualar:
